Page 10 - 9

II - Lời tựa thứ hai như một lời bào chữa

để mua vui. Xét về văn chương cũng như mọi sự khác, tôi lại phải

nhắc điệp khúc quen thuộc: Copernico đáng nguyền rủa!

— Trời đất ơi, sao lại lôi Copernico vào đây? — Don Eligio
kêu lên, chống tay lên hông, mặt đỏ bừng dưới vành mũ rơm

rộng.

— Có chứ, Don Eligio. Bởi khi Trái đất còn chưa quay...

— Thôi nào! Nó vẫn luôn quay đấy chứ!

— Không phải vậy. Con người khi ấy không biết, thì cũng
như thể nó không quay. Thậm chí đến giờ, với nhiều người, nó
vẫn chẳng quay. Tôi vừa bảo điều này với một lão nông, ông ta

đáp sao, biết không? Rằng đó là cái cớ lý tưởng cho mấy tay say
xỉn! Và xin ngài thứ lỗi, ngay cả ngài cũng đâu thể phủ nhận rằng

Josué từng chặn Mặt trời. Nhưng thôi, bỏ qua. Ý tôi là: khi Trái
đất còn chưa quay, con người, trong y phục Hy Lạp hay La Mã,
trông thật oai phong, đắm chìm trong phẩm giá của mình — thì

họ có thể kiên nhẫn nghe một câu chuyện dài lê thê, đầy chi tiết
vụn vặt. Chẳng phải Quintiliano, như ngài dạy tôi, đã nói lịch sử

sinh ra để kể chứ không phải để chứng minh sao?

— Tôi không phủ nhận, — Don Eligio đáp — nhưng đúng
là từ khi, theo lời anh, Trái đất bắt đầu quay, người ta lại càng

viết sách chi li đến từng hạt bụi.

— Đấy! — tôi bật cười.

10